Haksız Rekabet: Kendisine Emanet Edilmiş İş Ürününden Yetkisiz Yararlanmak (TTK m.55/I, c-1)

Haksız rekabet, ticari ilişkilerde etik dışı ve adil olmayan davranışları önlemek amacıyla düzenlenmiş bir hukuk alanıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 55. maddesi, bu tür rekabetin çeşitli biçimlerini tanımlar ve haksız rekabeti engellemek için hükümler getirir. TTK m.55/I, c-1 maddesi ise, kendisine emanet edilmiş bir iş ürününden yetkisiz yararlanmayı haksız rekabet olarak kabul eder. Bu madde, özellikle iş dünyasında sıklıkla karşılaşılan iş ürünlerinin kötüye kullanımını önlemeyi amaçlar.

Kendisine Emanet Edilmiş İş Ürününden Yararlanma

TTK m.55/I, c-1 maddesi, bir kişiye emanet edilmiş olan teklif, hesap, plan gibi iş ürünlerinden yetkisiz yararlanmayı haksız rekabet olarak nitelendirir. Bu tür bir yararlanma, iş ürününün sahibi tarafından bilinçli olarak ve bir emanet niteliğinde verilen bilgilere dayalıdır. Emanet edilen iş ürününün, emanet edenin izni olmadan ticari çıkar sağlamak amacıyla kullanılması haksız rekabetin temelini oluşturur.

Örneğin, bir şirket, yeni bir projeyle ilgili teklif veya planlarını bir iş ortağına sunmuş olabilir. Ancak bu iş ortağı, kendisine emanet edilen bu bilgileri sahibinin izni olmaksızın kullanarak ticari kazanç elde etmek isteyebilir. Bu durumda, iş ürününü haksız yere kullanan kişi, emanet edilen iş ürününden yetkisiz yararlanmış olur ve bu eylem haksız rekabet kapsamında değerlendirilir.

Haksız Rekabet Unsurları

Haksız rekabet fiilinin oluşabilmesi için bazı unsurların bir arada bulunması gerekir. TTK m.55/I, c-1 maddesi çerçevesinde yetkisiz yararlanma durumunun unsurları şunlardır:

İş Ürününün Emanet Edilmiş Olması: İlk olarak, iş ürününün emanet edilmiş olması şarttır. Bu emanet durumu, sahibinin bilgisi ve izni dâhilinde gerçekleşir. Ürün, sahibi tarafından üçüncü bir kişiye belirli bir süreliğine veya amaçla verilmiş olabilir. Ancak, emanet edilen bu iş ürününün herkese açık olmayan, gizli nitelikte olması gerekir.
Yetkisiz Yararlanma: İkinci unsur, iş ürününden yetkisiz yararlanmanın gerçekleşmesidir. Bu yararlanma, iş ürününün sahibi tarafından verilen izne aykırı olarak, ürünün ticari kazanç sağlamak amacıyla kullanılmasıdır. İş ürünü üzerinde yetki sahibi olmayan kişinin, sahibinin izni olmadan ticari amaçla faydalanması, haksız rekabeti doğurur.
Ticari Kazanç Sağlama Amacı: Üçüncü unsur, iş ürününden elde edilen yararın ticari kazanç sağlama amacı taşımasıdır. Bu kullanım, iş ürününün kendi işlerinde kullanılması ya da üçüncü bir kişiye satılması şeklinde olabilir. Önemli olan, iş ürününün ticari amaçla kullanılarak maddi menfaat elde edilmesidir.

Yetkisiz Yararlanmanın Şekilleri

İş ürününden yetkisiz yararlanma farklı şekillerde gerçekleşebilir. Bu tür yararlanmanın başlıca iki şekli şunlardır:

Emanet Edilen İş Ürününü Doğrudan Kullanma: İş ürününü emanet olarak alan kişinin, bu ürünü kendi işletmesinde veya ticari faaliyetlerinde kullanması yetkisiz yararlanmanın bir örneğidir. Örneğin, bir müşteri için hazırlanan özel bir tasarım planının, o müşteri dışında başka bir işletme için kullanılması bu kapsamda değerlendirilir.
Emanet Edilen İş Ürününü Üçüncü Kişilere Satma: Diğer bir yetkisiz yararlanma şekli ise, emanet edilen iş ürününün üçüncü kişilere satılmasıdır. Kişi, iş ürününü doğrudan kendisi kullanmasa bile, bu ürünü bir başkasına devrederek kazanç sağlayabilir. Bu durumda da haksız rekabet fiili oluşur. Bu, özellikle ticari sırların ve planların kopyalanarak başka firmalara satıldığı durumlarda sıkça görülür.

Haksız Rekabetin Hukuki Sonuçları

Haksız rekabet, ticaretin adil ve dürüstlük kurallarına uygun yapılmasını sağlamak amacıyla ciddi hukuki yaptırımlara tabi tutulur. TTK m.55/I, c-1 maddesi uyarınca, kendisine emanet edilen iş ürününü yetkisiz kullanan kişi, hukuki sorumluluk altına girer. Haksız rekabetin varlığı durumunda, zarar gören tarafın zararlarının tazmini için yasal yollara başvurma hakkı doğar.

Mahkemeler, haksız rekabeti durdurma kararı verebilir ve emanet edilen iş ürününü yetkisiz kullanan kişiye tazminat ödeme yükümlülüğü getirebilir. Bu tür eylemler aynı zamanda ticari itibarın zedelenmesine de yol açabilir, bu yüzden zarar gören taraf itibarının yeniden kazanılması için de tazminat talep edebilir.

Sonuç

Haksız rekabet, ticari hayatın adil ve dürüst bir şekilde sürdürülmesini sağlamak için oluşturulmuş önemli bir düzenlemedir. TTK m.55/I, c-1 maddesi, başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanmayı haksız rekabetin bir şekli olarak kabul eder. İş ürünlerinin ticari amaçla yetkisiz kullanımı, hem ticari ilişkileri zedeler hem de hukuki sonuçlar doğurur.

Ticaretin dürüstlük kuralları çerçevesinde yürütülmesi, uzun vadede işletmelerin ticari başarılarını korumaları açısından büyük önem taşır. İş ürünlerinin emanet edildiği kişilerin bu ürünleri kötüye kullanmaktan kaçınmaları ve dürüst rekabet ilkesine uygun davranmaları, ticaretin güvenilirliği ve sürdürülebilirliği için gereklidir.