Haksız Rekabet: Pazarlanmaya Hazır İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanmak (TTK m.55/I, c-3)

Haksız rekabet, ticaretin adil olmayan yöntemlerle yürütülmesini önlemek amacıyla düzenlenmiş bir hukuk kavramıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 55. maddesi, haksız rekabetin çeşitli biçimlerini düzenleyerek bu tür faaliyetleri engellemeyi hedefler. TTK m.55/I, c-3 maddesi, başkalarına ait pazarlanmaya hazır iş ürünlerinin teknik çoğaltma yöntemleriyle devralınarak yetkisiz bir şekilde kullanılmasını haksız rekabetin bir türü olarak kabul eder.

TTK m.55/I, c-3 Maddesinin Kapsamı

TTK m.55/I, c-3 maddesi, özellikle pazarlanmaya hazır iş ürünlerinin çoğaltılması ve bu ürünlerden yetkisiz yararlanılmasını düzenler. Bu hükme göre, bir iş ürününün pazarlanmaya hazır olması ve yetkisiz olarak teknik çoğaltma yöntemleriyle kopyalanması haksız rekabet teşkil eder.

Bir iş ürününden yararlanmak, o ürünü ticari kazanç sağlamak amacıyla kullanmayı ifade eder. Teknik çoğaltma yöntemleri ise, bir iş ürününün kopyalanarak yeniden üretilmesini sağlayan yöntemlerdir. Fotokopi, tarayıcı, fotoğraf veya dijital kopyalama gibi teknikler bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu durumda, başkasına ait bir iş ürününün izinsiz olarak çoğaltılması ve bu kopyalardan yararlanılması, haksız rekabet olarak kabul edilir.

Haksız Rekabet Unsurları

Haksız rekabet fiilinin gerçekleşmesi için bazı unsurların bir arada bulunması gerekir. TTK m.55/I, c-3 maddesi kapsamında yetkisiz yararlanmanın unsurları şunlardır:

İş Ürününün Pazarlanmaya Hazır Olması: İlk olarak, iş ürününün pazarlanmaya hazır olması gerekmektedir. Bu, iş ürününün hali hazırda ticari bir amaçla kullanıma sunulabileceği anlamına gelir. İş ürününe herhangi bir ekleme yapılmasına veya değişiklik yapılmasına gerek kalmadan pazarlanabilecek durumda olması gerekir.
Teknik Çoğaltma Yöntemlerinin Kullanılması: Haksız rekabetin oluşması için iş ürününün teknik çoğaltma yöntemleri kullanılarak devralınması gerekmektedir. Bu, ürünü aynen kopyalayarak yeniden üretebilen tekniklerin kullanılmasıyla gerçekleşir. Fotokopi, dijital tarayıcılar veya benzeri yöntemler bu kapsamda değerlendirilir.
Yetkisiz Yararlanma: Üründen yararlanan kişinin, bu iş ürününe uygun bir katkısı olmaksızın, başkasının emeğini ve fikri mülkiyetini yetkisiz olarak kullanması gerekir. Yani, yararlanan kişi, iş ürününü ticari amaçla kullanırken kendisi bu ürüne herhangi bir katkı yapmamış olmalıdır.

Pazarlanmaya Hazır İş Ürünlerinin Tanımı

Pazarlanmaya hazır iş ürünleri, herhangi bir değişiklik veya ekleme yapılmasına gerek kalmadan piyasaya sunulabilecek ürünlerdir. Bu ürünler, teknik çoğaltma yöntemleriyle kopyalanıp yetkisiz bir şekilde devralınarak ticari amaçla kullanılabilir. Örneğin, dijital ortamdaki bir fotoğrafın, grafik tasarımın veya bir yazılımın teknik yöntemlerle kopyalanarak ticari kazanç elde edilmesi bu kapsama girer.

Pazarlanmaya hazır iş ürünleri arasında, ses ve video kayıtları, bilgisayar programları, teknik çizimler, matbu evraklar ve benzeri ürünler bulunur. Özellikle dijital içeriklerin teknik çoğaltma yöntemleriyle devralınıp kullanılması, haksız rekabetin sıkça karşılaşılan bir türüdür. Bu tür iş ürünlerinin, izinsiz kopyalanması ve pazarlanması, fikri mülkiyet haklarına aykırıdır ve haksız rekabet oluşturur.

Teknik Çoğaltma Yöntemleri ile Haksız Yararlanma

Teknik çoğaltma yöntemleri, bir iş ürününü aynen kopyalamak amacıyla kullanılan teknolojik araçlar ve yöntemlerdir. Fotokopi makineleri, dijital tarayıcılar, fotoğraf makineleri veya dijital kopyalama teknikleri, teknik çoğaltma yöntemlerine örnektir. Bir iş ürününün bu yöntemlerle kopyalanıp pazarlanmaya çalışılması, haksız rekabet teşkil eder.

Örneğin, bir grafik tasarımının dijital tarayıcı kullanılarak kopyalanıp başka bir yerde ticari amaçla kullanılması veya satılması bu kapsama girer. Aynı şekilde, bir bilgisayar programının izinsiz kopyalanarak ticari amaçla kullanılması da haksız rekabetin bir örneğidir. Bu tür davranışlar, hem ticari itibarın zedelenmesine yol açar hem de iş ürününün orijinal sahibine zarar verir.

Uygun Katkının Olmaması

Haksız rekabetin oluşabilmesi için yararlanan kişinin, iş ürününe uygun bir katkı yapmamış olması gerekmektedir. Yani, kişi, ürünü kopyalayarak kullanırken kendisine ait bir geliştirme veya katkı yapmadan, ürünü olduğu gibi kullanmalıdır. İş ürününe herhangi bir katkı yapmadan aynen kopyalanarak yararlanılması, bu tür haksız rekabetin temel unsurudur.

Örneğin, bir fotoğrafın aynen kopyalanarak kullanılması haksız rekabet oluştururken, fotoğraf üzerinde yapılan önemli bir değişiklik veya geliştirme durumunda bu eylemin haksız rekabet olup olmadığı tartışmalı hale gelir. Eğer yapılan değişiklikler, iş ürününün orijinalliğini bozacak düzeyde değilse, haksız rekabetin varlığı kabul edilebilir.

Haksız Rekabetin Hukuki Sonuçları

Haksız rekabet, hukuki yaptırımlar doğurabilir. TTK m.55/I, c-3 maddesi kapsamında işlenen haksız rekabet fiili sonucunda, zarar gören taraf tazminat talebinde bulunabilir. Ayrıca, mahkemeler, bu tür haksız rekabet eylemlerini durdurma kararı verebilir.

Haksız rekabet eylemi sonucunda, iş ürününün izinsiz kopyalanması ve pazarlanması ticari itibar kaybına ve maddi zararlara yol açabilir. Bu nedenle, zarar gören tarafın zararlarının karşılanması ve itibarının yeniden kazanılması için hukuki süreç başlatılabilir.

Sonuç

Haksız rekabet, ticaretin adil ve dürüst olmayan yollarla yapılmasını önlemeyi amaçlayan bir hukuk düzenidir. TTK m.55/I, c-3 maddesi, başkalarına ait pazarlanmaya hazır iş ürünlerinin teknik çoğaltma yöntemleriyle kopyalanarak yetkisiz bir şekilde kullanılmasını haksız rekabetin bir biçimi olarak kabul eder. İş dünyasında etik dışı rekabeti önlemek ve ticaretin dürüstlük kuralları çerçevesinde yürütülmesini sağlamak amacıyla bu tür haksız rekabet fiillerinin önlenmesi büyük önem taşır.

İşletmelerin, başkalarına ait iş ürünlerinden izinsiz yararlanmaktan kaçınmaları ve rekabeti etik kurallar çerçevesinde yürütmeleri, ticari başarılarını korumaları açısından kritik bir öneme sahiptir.