Haksız Rekabette Men ve Önleme Davaları
Haksız rekabet, ticari yaşamda dürüstlük kurallarına aykırı bir şekilde rekabet avantajı elde etmeye yönelik faaliyetleri kapsar. Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 55. maddesinde yer alan haksız rekabet düzenlemeleri, ticaretin adil ve dengeli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla konulmuştur. Haksız rekabetin sona erdirilmesi ve bu tür davranışların önlenmesi için açılan men (sona erdirme) ve önleme davaları, haksız rekabeti durdurmak ve tekrarını engellemek amacıyla başvurulan hukuki yollar arasında yer alır. Bu makalede, haksız rekabette men ve önleme davaları detaylı şekilde ele alınacaktır.
a) Men Davası (Sona Erdirme Davası)
Men davası, haksız rekabetin devam ettiği hallerde, bu haksız durumun sona erdirilmesini amaçlayan bir dava türüdür. Türk Ticaret Kanunu’nun 56. maddesi gereğince, haksız rekabetten zarar gören veya zarar görme tehlikesi altında olan kişiler, haksız rekabetin sona erdirilmesi için men davası açabilir.
i) Men Davasının Kapsamı
Men davası, mevcut bir haksız rekabet fiilinin sona erdirilmesine yönelik açılır. Bu dava, devam eden bir ihlalin durdurulmasını sağlamak amacıyla açılmaktadır. Örneğin, yanıltıcı reklamların yayınının durdurulması, rakip işletmenin ticari itibarını zedeleyen beyanların geri çekilmesi veya haksız rekabet yaratan bir ürünün piyasadan toplatılması men davası kapsamında değerlendirilebilir.
ii) Men Davasında Kusur Aranmaması
Haksız rekabetten doğan davalarda, men davasının açılabilmesi için haksız rekabeti gerçekleştiren kişinin kusurlu olup olmaması önemli değildir. Bu davada sadece haksız rekabetin gerçekleşmiş olması yeterlidir. Mahkeme, haksız rekabet teşkil eden davranışın sona erdirilmesine yönelik karar verirken, failin niyetine veya kusuruna bakmaksızın karar verebilir.
iii) Men Davası Sonucu Verilen Hüküm
Men davası sonucunda, mahkeme haksız rekabet teşkil eden davranışın durdurulmasına yönelik bir karar verir. Örneğin, yanıltıcı bir işaretin kullanılmasının engellenmesi, haksız rekabet yaratan bir afişin kaldırılması veya haksız rekabete konu olan bir reklamın yayından kaldırılması mahkeme tarafından emredilebilir. Men davası ile mahkeme, rekabetin zarar görmesine neden olan faaliyetlerin sona erdirilmesine karar vererek, adil ticaretin korunmasına katkı sağlar.
b) Önleme Davası
Önleme davası, haksız rekabetin henüz gerçekleşmediği, ancak gerçekleşme tehlikesinin bulunduğu durumlarda açılabilecek bir dava türüdür. Önleme davası ile amaçlanan, haksız rekabetin gerçekleşmeden önce engellenmesi veya sona ermiş bir haksız rekabet fiilinin tekrarını önlemektir.
i) Önleme Davasının Kapsamı
Önleme davası, haksız rekabetin henüz gerçekleşmediği veya sona erdiği, ancak tekrarlanma ihtimalinin bulunduğu hallerde açılır. Bu dava ile haksız rekabet teşkil edebilecek bir fiil veya davranışın engellenmesi talep edilir. Örneğin, bir işletmenin haksız rekabet teşkil edebilecek bir ürünü piyasaya sürmeden önce reklam yapması veya haksız rekabet yaratan bir ticari uygulamanın tekrarlanma ihtimalinin bulunması durumunda önleme davası açılabilir.
ii) Önleme Davasında Kusur Aranmaması
Önleme davasının açılabilmesi için haksız rekabet teşkil eden fiili gerçekleştiren kişinin kusurlu olması gerekmez. Haksız rekabetin gerçekleşme tehlikesinin bulunması yeterli olup, failin niyeti veya kasıt durumu dikkate alınmaksızın dava açılabilir. Önleme davası, haksız rekabetin engellenmesi ve ticari dengeyi koruma amacıyla etkili bir hukuki araçtır.
iii) Önleme Davası Sonucu Verilen Hüküm
Mahkeme, önleme davası sonucunda haksız rekabet teşkil edecek bir davranışın gerçekleştirilmesini yasaklayabilir. Bu yasaklama, belirli bir davranışın yapılmaması veya belirli bir uygulamanın gerçekleştirilmemesi şeklinde olabilir. Ancak bu davalarda genel bir davranış yasağı getirilmez; sadece belirli bir haksız rekabet fiilinin önlenmesine yönelik karar verilir. Örneğin, henüz piyasaya sürülmemiş ancak haksız rekabet yaratma potansiyeli taşıyan bir ürünün tanıtımının engellenmesi veya yanıltıcı reklam yapılmasının önlenmesi gibi kararlar mahkeme tarafından alınabilir.
c) Men ve Önleme Davalarının Farkları
Men (sona erdirme) ve önleme davaları, her ne kadar benzer amaçlara hizmet etseler de, uygulanma koşulları bakımından birbirlerinden farklılık gösterir. Men davası, devam eden bir haksız rekabet fiilinin sona erdirilmesi amacıyla açılırken, önleme davası, henüz gerçekleşmemiş ancak gerçekleşme tehlikesi bulunan bir haksız rekabet fiilinin engellenmesi amacıyla açılır.
Bu iki dava türü arasında en belirgin fark, men davasının mevcut bir haksız rekabet fiiline dayanarak açılması, önleme davasının ise henüz gerçekleşmemiş veya sona ermiş bir fiilin tekrarını engellemek için açılmasıdır. Ayrıca, her iki dava türünde de kusur aranmaksızın karar verilebilmesi, haksız rekabet davalarının etkinliğini artırmaktadır.
Sonuç
Haksız rekabet, ticaretin adil ve dürüst kurallar çerçevesinde yürütülmesi için engellenmesi gereken bir durumdur. Men (sona erdirme) ve önleme davaları, haksız rekabetin durdurulması ve tekrarının engellenmesi için hukuki birer araç olarak önem taşır. Men davası, devam eden bir haksız rekabet fiilinin sona erdirilmesi için açılırken, önleme davası, henüz gerçekleşmemiş veya sona ermiş bir haksız rekabet fiilinin tekrarını engellemek için açılır. Her iki dava türü de, ticaretin dengeli bir şekilde sürdürülmesini sağlamaya yönelik etkili hukuki yollar arasındadır.