İş Sözleşmesinin Feshi ve Fesih Türleri: İş Hukuku Kapsamında Temel Bilgiler
İş hukuku, işçi ile işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen ve tarafların haklarını güvence altına alan bir hukuk dalıdır. İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisinin yasal temelini oluşturur. Ancak, bu sözleşmenin her iki taraf açısından da sona erdirilebilme durumu söz konusu olabilir. İş sözleşmesinin feshi, iş hukuku kapsamında işverenin ya da işçinin bu iş ilişkisini sona erdirmesi anlamına gelir. İş sözleşmesinin feshi, yasal olarak belirli kurallara bağlıdır ve fesih türlerine göre farklı süreçler içerir. Bu makalede, iş sözleşmesinin feshi ve fesih türleri iş hukuku çerçevesinde incelenecektir.
İş Sözleşmesinin Feshi Nedir?
İş sözleşmesinin feshi, işçi veya işverenin sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirmesi anlamına gelir. İş hukuku, bu fesih işleminin tarafların haklarını ihlal etmeyecek şekilde yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Fesih, tarafların anlaşarak iş sözleşmesini sonlandırdığı “ikale” durumundan farklıdır, çünkü fesih tek taraflı bir irade beyanı ile gerçekleşir.
İş Sözleşmesinin Fesih Türleri
İş sözleşmesinin feshi, işverenin ya da işçinin talebine bağlı olarak farklı türlerde gerçekleşebilir. İş sözleşmesinin feshi iki ana başlık altında incelenebilir:
1.İhbarlı Fesih (Bildirimli Fesih)
2.Haklı Nedenle Fesih (Derhal Fesih)
1. İhbarlı Fesih (Bildirimli Fesih)
İhbarlı fesih, iş sözleşmesinin sona erdirileceği tarihten önce diğer tarafa belirli bir süre içinde bildirim yapılmasını gerektirir. Bu süreye ihbar süresi denir. İş Kanunu’na göre, işçi veya işveren iş sözleşmesini feshedecekse, karşı tarafa belirli bir süre öncesinden bu durumu bildirmelidir.
İhbar süreleri, işçinin kıdemine göre değişiklik göstermektedir:
-6 aydan az kıdemi olan işçiler için: 2 hafta
-6 ay ile 1,5 yıl arasında kıdemi olan işçiler için: 4 hafta
-1,5 yıl ile 3 yıl arasında kıdemi olan işçiler için: 6 hafta
-3 yıldan fazla kıdemi olan işçiler için: 8 hafta
İhbar süresine uymayan taraf, diğer tarafa ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Bu sürelere uyarak yapılan fesihlerde iş sözleşmesi yasal olarak sona erer ve işçi kıdem tazminatına hak kazanabilir.
2. Haklı Nedenle Fesih (Derhal Fesih)
Haklı nedenle fesih, işçinin veya işverenin iş sözleşmesini ihbar süresi beklemeksizin derhal feshedebilmesi anlamına gelir. Haklı fesih, işçi ya da işverenin ciddi bir neden dolayısıyla iş ilişkisini devam ettiremeyecek durumda olduğu hallerde uygulanır. İş Kanunu, haklı fesih nedenlerini işçi ve işveren açısından ayrı ayrı düzenlemiştir.
İşverenin Haklı Fesih Nedenleri:
-İşçinin sağlık sebepleri: İşçinin, işyerinde sağlık koşullarını bozacak şekilde davranması veya bulaşıcı bir hastalığa yakalanması.
-Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar: İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanması, işverene ya da iş arkadaşlarına hakaret etmesi, hırsızlık yapması gibi durumlar.
-Devamsızlık: İşçinin, işverenden izin almaksızın ya da haklı bir nedeni olmaksızın üst üste iki iş günü, bir ay içinde iki kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü veya bir ay içinde üç iş günü devamsızlık yapması.
-İşçinin işe gelmemesi: İşçinin, işveren tarafından verilen görevleri sürekli olarak yerine getirmemesi.
İşçinin Haklı Fesih Nedenleri:
-Sağlık sebepleri: İşin niteliği veya işyerindeki koşullar nedeniyle işçinin sağlığının tehlikeye girmesi.
-Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar: İşverenin, işçinin veya iş arkadaşlarının onuruna ve şerefine yönelik davranışlarda bulunması, cinsel tacizde bulunması.
-Ücretin ödenmemesi: İşverenin işçiye ücretini zamanında ödememesi veya eksik ödeme yapması.
-Zorlayıcı sebepler: İşçinin işyerinde çalışmasını engelleyecek bir dış etkenin meydana gelmesi.
İkale Sözleşmesi (Karşılıklı Anlaşma ile Fesih)
İkale, işçi ile işverenin karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini sona erdirmesidir. İkale sözleşmesi, iş hukukunda fesih olarak değerlendirilmez çünkü bu durum tarafların rızasıyla gerçekleşir. İşçi ve işveren, ikale sözleşmesi yaparak iş sözleşmesini karşılıklı olarak sonlandırabilir. Bu durumda kıdem ve ihbar tazminatları ödenmeyebilir, ancak ikale sözleşmesinde tazminatın ödenip ödenmeyeceği tarafların anlaşmasına bağlıdır.
Feshin Sonuçları
İş sözleşmesinin feshi, bazı hukuki sonuçlar doğurur. İşçinin tazminat hakkı, işverenin ödemesi gereken ücretler ve diğer haklar fesih türüne göre değişiklik gösterir.
-Kıdem Tazminatı: İş sözleşmesinin işveren tarafından ihbarlı feshi durumunda, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Haklı nedenle işveren tarafından yapılan fesihlerde ise işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
-İhbar Tazminatı: İhbar süresine uymayan taraf, diğer tarafa ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
-İşe İade Davası: İş güvencesi hükümleri kapsamında iş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminden itibaren 1 ay içinde işe iade davası açabilir. Eğer mahkeme işçinin işe iade edilmesine karar verirse, işveren işçiyi geri almak zorundadır.
Sonuç
İş hukuku kapsamında iş sözleşmesinin feshi, hem işçi hem de işveren açısından belirli hak ve yükümlülükler doğurur. İş sözleşmesinin feshi, bildirimli ya da derhal fesih şeklinde gerçekleşebilir. İhbarlı fesihte belirli bir süreye riayet edilmesi gerekirken, haklı nedenle fesihte taraflar sözleşmeyi hemen sona erdirebilir. İkale sözleşmesi ise karşılıklı anlaşma ile iş ilişkisini sonlandırma yöntemidir. Fesih süreçlerinin doğru bir şekilde işletilmesi, işçi ve işveren haklarının korunması açısından büyük önem taşır.