Ortaklığın Giderilmesi Davası: Dava Engelleri ve Görevli Yetkili Mahkemeler
1. Dava Konusu Taşınmazlar
Ortaklığın giderilmesi davasında en sık karşılaşılan dava konusu, taşınmazlardır. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 704’e göre taşınmazlar; arazi, tapu kütüğünde bağımsız ve sürekli haklar, ve kat mülkiyetine kayıtlı bağımsız bölümleri kapsar. Ancak, taşınmaz mülkiyeti tescil yoluyla kazanıldığı için, ortaklığın giderilmesi davasına konu olabilecek taşınmazların tapuya kayıtlı olması gerekmektedir.
Taşınmazlara bağlı hakların bağımsız ve sürekli sayılabilmesi için, tapuya kaydedilmiş olmaları ve en az 30 yıl süreli olarak tesis edilmeleri gerekir. Bu şartları taşımayan haklar, davaya konu olamaz.
2. Dava Konusu Taşınırlar
Ortaklığın giderilmesi davası sadece taşınmazları değil, taşınır malları da konu edinebilir. Taşınır mallar TMK m. 762’ye göre, taşınabilen maddi şeyler ile edinilebilir doğal güçlerdir. Bu nedenle taşınır mallar da, diğer mallarla birlikte ortaklığın giderilmesi davasına dahil edilebilir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Engeller
1. Genel Olarak Engeller
Ortaklığın giderilmesi davası açılmadan önce, paydaşlar arasında ortaklığın sona erdirilmesi yönünde bir talep sunulmuş olmalıdır. Talep olmaksızın doğrudan mahkemeye başvurmak mümkün değildir. Ancak bazı durumlarda TMK m. 698’e göre, paylı mülkiyetin belirli bir süre devam ettirilmesi zorunluluğu ya da paylaşmanın uygun olmayan zamanda talep edilmesi gibi sebepler, ortaklığın giderilmesi talebine engel teşkil edebilir.
2. Ortaklığın Devamı Sözleşmesi
Ortaklar arasında yapılan “ortaklığın devamı sözleşmesi” de, davanın önüne geçebilir. Taraflar, bu sözleşme ile mülkiyetin paylaşılmasını en fazla 10 yıl süreyle erteleyebilirler. Taşınmazlarda bu tür sözleşmelerin resmi bir şekle tabi olması, noter huzurunda yapılması gerekir. Ayrıca ortaklığın devamı sözleşmesinin tapuya şerh edilmesi de mümkündür. Taşınır mallarda ise böyle bir şekil şartı bulunmamaktadır.
3. Uygun Zaman Engeli
TMK m. 698/III uyarınca, paylaşma talebi uygun olmayan bir zamanda yapılmışsa, mahkeme talebi reddedebilir. Bu engelin amacı, tarafların kötü niyetli taleplerle diğer paydaşlara zarar vermesini engellemektir. Talebin zamanlamasının uygun olup olmadığı kararı, tamamen hakimin takdirine bırakılmıştır.
4. Sürekli Amaca Özgüleme
Bir malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması da davaya engel teşkil edebilir. Bu tür durumlarda, malın kullanımı ortaklar arasında belirli bir amaca hizmet eder ve bu amaç doğrultusunda ortaklık devam ettirilmek zorundadır.
5. Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı
Kat mülkiyeti ve kat irtifakına tabi taşınmazlar için ortaklığın giderilmesi istenemez. Kat mülkiyetine konu bağımsız bölümler, ortak alanlardan ayrı olarak ele alınabilir ve bağımsız bir mülk gibi dava konusu edilebilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
1. Görevli Mahkeme
Ortaklığın giderilmesi davalarında görevli mahkeme genellikle sulh hukuk mahkemeleridir. TMK m. 699 uyarınca açılan bu davalar, paylı mülkiyeti sona erdirmeye yönelik olduğu için sulh hukuk mahkemelerinin görev alanına girer.
2. Yetkili Mahkeme
Yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olarak belirlenir. Taşınır mallar söz konusu olduğunda ise, genel yetki kuralları uyarınca davalıların yerleşim yeri mahkemesi yetkili olacaktır. Mirasın paylaştırılması durumunda ise ölen kişinin son yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.